Çöller Hakkında Bilgiler

Çöller hakkında genel ve ilginç bilgiler , Çöl hayvanları - bitkileri ve vahalar hakkında bilgiler.

Kurak, kumluk topraklara çöl denir. Buralarda güneş, ya da soğuk ortalığı kasıp kavurur. Hemen hemen hiç yağmur yağmaz. Bunun için, çöl, “yağıştan çok, buharlaşma olan bölge” diye de tanımlanabilir. Böyle bölgelerde, hayvan, bitki türlerinin çoğu barınamaz.

Çöller, genellikle engebesizdir; baştan başa kumlarla örtülüdür. Ancak, buralarda, şiddetli rüzgârların meydana getirdiği kum tepeleri vardır. Bu tepelerin yüksekliği, 100-200 metreyi ancak bulur. Rüzgârın etkisiyle tepecikler halini alan bu kum yığınları boyuna yer değiştirirler.

Çöl, Büyük Sahra’da olduğu gibi, çok sıcak, ya da Sibirya’da olduğu gibi, çok soğuk olabilir. Toprakların çöl haline gelmesine, kimi vakit aşırı sıcak, kimi vakit de aşırı soğuk yol açar. Çünkü, sıcak da, soğuk da, yağışa engel olur. Dağlar da yağmura engel olan etkenlerden biri olduğundan, dağlık bölgelerden geçerken, rüzgârlar nemlerini kaybeder, kuru olarak eserler.

ÇÖLLERDE VAHALAR

Çöllerin kimi yerlerinde, bitkilerin yetişmesine elverişli kesimlere rastlanır. Bunlara vaha denir. Buralar, küçük bir dere, derinlerdeki bir kuyu, ya da su kaynağı sayesinde, bitki yetişmesine elverişli hale gelmiş yerlerdir.

Vahalar, yapay (suni) olarak da meydana getirilebilir. Bu da, artezyen kuyuları ile sağlanır.

Dünyanın en büyük çöl bölgesi, Afrika’dan Asya’ya kadar uzanan çöllük alandır. Burası geniş bir yer kaplar. Bu çöl toprakları, değişik ülkelerde, değişik adlar alırlar. Kuzey Afrika’daki bölümüne Büyük Sahra; Arap Yarımadasındaki kesimine Arabistan Çölü; Asya’da devam eden koluna Orta Asya Çölü; Asya’nın Uzak Doğu kesimine kadar uzanmış olan bölümüne Gobi Çölü; Çin’de bulunan çöle de Peipirıg Çölü adı verilir. Avrupa’dan başka, bütün öbür anakaralarda çöllere rastlanır. Kutupların çevresini kuşatan buzul bölgeleri’ne, tundura’lara da, kuraklıkları bakımından, çöl denebilir. Yalnız, bu bölgeler, genel özellikleri, iklimleri bakımından öteki çöllerden ayrılırlar.

Dünyadaki çöller karaların % 20’sini kaplar.

ÇÖL HAYVANLARI, BİTKİLERİ

Çöllerde yaşayabilen hayvanların, bitkilerin bu bölgenin koşullarına uyan özellikleri vardır. Bu arada, çöllerin başlıca hayvanı olan deve gövdesinde su biriktirip saklayabilir. Kum üzerinde rahatça yol alabilmesi için de, geniş tabanlı ayakları vardır.

Çöllerde en çok rastlanan bitkilerin başında kaktüs gelir. Bu bitki kalın saplıdır: bu sapın içinde su vardır.

Çölde yaşayan hayvanlardan biri de kertenkele’dir. Çöl kertenkelelerinin, düşmanlarından korunmalarını sağlayacak biçimde, kumdan ayırdedilemeyecek renkleri vardır.

Çöllerde yaşayan bütün hayvanlar, sıcaktan korunabilmek için, kumları kazıp kendilerini derinlere gömebilirler. Kumlar rüzgârla ağızlarından, burunlarından girmesin deye de, kalın göz kapaklarını, burun deliklerini kapayabilirler.

Çölde yaşayan insanlar bile, başka yerlerde yaşayanlardan farklıdır. Bunlar çok az yiyecekle yaşayabilirler.